De Prijs van Controle en
het Avontuur van het Onderzoek
Liever alleen een oplossing zoeken?
Vaak hebben we de neiging de vragen waar we mee zitten in ons eentje op te lossen. Voor een deel heeft die zelfstandigheid iets nobels en stoers, ‘ik val andere mensen niet onnodig lastig, iedereen heeft al zijn eigen dingen’ ‘ik vraag niet onnodig aandacht’ ‘ik kan het alleen wel af’, ’anderen kunnen me toch niet helpen’.
Maar er is vaak ook een andere reden, die in de schaduw blijft door de bovenstaande zinnetjes te gebruiken: de angst om je kwetsbaar te tonen, de tegenzin om niet in volle controle over de situatie te zijn. Die tegenzin maakt dat je het liever in je eentje uitpuzzelt, net zo lang tot je zelf een oplossing hebt gevonden, zelf een verklaring hebt bedacht, of een analyse hebt rondgebreid.
Diezelfde achtergrond speelt, wanneer je je ‘kwetsbaar opstelt in de achteruitkijkspiegel’: dan vertel je over hoe je vróeger ergens mee zat, maar hoe je daar nu overheen bent gegroeid. Het lijkt open, maar meestal schept het afstand. Je spreekt niet over waar nú voor jou het onderzoek zit, welke vragen nu levend zijn. Het kan zelfs een subtiele manier zijn om je te verheffen boven de ander.
De prijs van controle
Wanneer je praat over een al opgelost vraagstuk, zit er als het ware al een strik om heen. De ander kan luisteren, en bevestigen, of nog eens een vraag stellen, waar jij waarschijnlijk al een antwoord op klaar hebt staan.
Best saai. Ook een gemiste kans: op exploratie en groei, op onverwachte inzichten. Én een gemiste kans op verdiept contact met de ander, die dan niet echt met jou mee mag reizen. Voor je controle betaal je de prijs van afstand en voorspelbaarheid.
Een gesprek als ontdekkingsreis
Wanneer je het waagt wél met iets te komen waar je zelf nog niet uit bent, kan je samen op onderzoek uit. De vraag is dan niet: ‘los dit voor me op’, of ’geef mij eens gelijk’ maar: ‘kijk eens met mij mee’. Zie het als een avontuur, een ontdekkingsreis. Je weet van tevoren niet waar het gesprek heen gaat, je weet nog niet wat je gaat ontdekken.
Dat vraagt moed. En het vraagt precisie van iedereen die bij het gesprek is. Want het gezamenlijk avontuur werkt niet, als de ander oplossingen gaat verzinnen of vragen gaat stellen die eigenlijk verpakte oplossingen zijn, in de trant van: heb je dit al geprobeerd. Het werkt niet, als er labels en oordelen komen. Die stoppen het proces, en beschamen vaak ook het vertrouwen van degene die met de vraag kwam. Het werkt ook niet, als je samen gaat klagen over de wereld die anders zou moeten zijn.
Wanneer benieuwdheid de leidraad is, ga je als het ware samen op ontdekkingsreis naar wat er onder de oppervlakte fluistert.
De divergentie fase
Het gesprek krijgt werking, wanneer iedereen de spanning kan verdragen en niet meteen naar de oplossing sprint. Wanneer je samen de tijd en de concentratie opbrengt om, al vragen stellend, verschillende aspecten van het vraagstuk te ontdekken. Wat speelt er allemaal mee? Welke herinneringen, associaties, gedachten, welke angst, pijn, en liefde? Welke weerstand en welk verlangen? Hoe heeft dit in het verleden gespeeld, welke antwoorden heb je toen gegeven? Wat vraagt deze situatie nu van jou? Waar zit de mogelijkheid tot groei?
Zo pratend, zoekend, vragend, voelend en denkend klap je het vraagstuk uit. Je maakt het breder, je divergeert. Dat is soms lastig, omdat je nou juist van het probleem af wilt of een concreet antwoord zoekt. In de divergentie fase lijkt het soms alsof je alleen maar verder van het antwoord af raakt. Maar zie het als een soepje koken. Je stopt al die ingrediënten in de pan, en dan laat je het een tijdje koken.
Af en toe is het even stil. De smaak verdiept zich.
De convergentie fase
Dan komt vanzelf een moment van convergentie. Je brengt het besprokene tot een punt.
Soms gebeurt deze convergentie spontaan: de vraagsteller krijgt een inzicht waarmee hij of zij verder kan. Dat kan een ontknoping, een totale verheldering zijn, of zicht op de eerstvolgende meter van de weg.
Je kunt de convergentie fase ook gepland inzetten: omdat de tijd op is, of de energie van een of meer van de gesprekspartners. Dan is het, in de wijze woorden van Hans Korteweg: ‘Tot zo ver’. Je kunt op elk moment de oogst tot dan toe oprapen. Misschien heb je niet de kant en klare oplossing. Misschien zelfs niet een eerste stap. Maar je hebt wel de soep laten koken, en op dat kookproces kun je vertrouwen. Wellicht krijg je die nacht een droom, of valt je ineens, drie dagen later iets in. Aandacht heeft werking.
Eén opbrengst is er hopelijk in ieder geval: voor de vraagsteller, en ook voor de gesprekspartners: een verrijkende ontmoeting.
Werkvormen
Je kunt aan de hand van een vraagstuk samen op onderzoek uit, eventueel met de vragen die hierboven staan als voorbeeld.
Een alternatief is, dat je eerst samen gaat zitten en nog eens heel goed kijkt: Wat ís eigenlijk de vraag? Wat wil je precies onderzoeken?
Daarna kan je in gesprek. Je kunt ook eerst de I Tjing raadplegen of Tarotkaarten trekken. Het beeld dat daaruit naar voren komt, helpt je om het eens vanuit een onverwachte invalshoek te bekijken, één die je buiten de jou welbekende, gebaande paden brengt.
Valt het gesprek tegen?
Dan kun je samen kijken voor welke verleidingen jullie zijn bezweken:
- Naar een oplossing sturen die aan van tevoren bedachte eisen voldoet (van de vraagsteller of de gesprekspartners)
- Oordelen
- Invullen voor de ander
- Vergelijken
- De oplossing zoeken buiten je eigen handelingsveld
- … en misschien ontdek je er nog andere
Dat is ook oogst, al was het dan niet de gehoopte.
Ik wens je verrijkende ontmoetingen toe.
Benieuwd naar reflectievragen waarmee je mijn blogs toepasbaar kan maken op jezelf? Schrijf je (gratis!) in voor de nieuwsbrief. Dan krijg je voortaan elke week de 'inspiratie voor de week' met als extra een aantal reflectievragen in je mailbox.
JA! IK WIL INSPIRATIE ONTVANGEN