Omgaan met Tegenslag

Vereenvoudigd gezien zijn er drie primaire bewegingen waarmee je kunt reageren: doen alsof het er niet is, het willen fixen of je laten overspoelen.

Negeren
Bij de eerste, doen alsof het er niet is, moet ik denken aan de vrouw die, toen het op een familiefeest tussen haar kinderen openscheurde in pijn en conflict, een glimlach opzette en zei: ‘We houden het wél gezellig hè!’

Maar je negeert ook, als je geen aandacht besteedt aan het knagende gevoel dat er iets niet klopt, aan fysieke klachten, of aan het patroon waar je in vast zit en waar je last van hebt.

Voor de korte termijn is het soms een heel effectieve strategie. Doorgaan. En als het om iets kleins en incidenteels gaat, kan het ook afdoende zijn. Maar als je iets wat structureel is blijft negeren, zorgt het dat de shit shit blijft, en zich niet kan transformeren.

Fixen
Een andere neiging die je misschien ook herkent, is het willen fixen.

Dat is de reflex die tegen het leed dat je hoort zegt: ‘Oh maar waarom doe je dan niet ...’ . Die het goed gaat maken of meer van zichzelf gaat weggeven dan klopt, om maar te zorgen dat de spanning uit de lucht gaat, te zorgen dat de ander niet boos wordt, er geen afwijzing komt. Of die maakt dat je heel hard je best gaat doen. ‘Als ik nou maar x doe, dan gaat het wel weg.’

In de fix-modus kun je jezelf ook de schuld gaan geven: ‘Waarom doe ik dit nou weer.’ Waarom lukt het me niet dit op te lossen.’ Of je kunt jezelf verdoven. Met een glas wijn, hard werken, Netflix. Ook een soort van oplossing.

Op korte termijn kan het weer effectief zijn. Incidentele narigheid kan je als poep van je schoen halen. Maar niet alles is zo gemakkelijk op te lossen, althans niet met de fix aan de oppervlakte. De shit blijft kleven, wat je ook doet, en kan zich niet transformeren.

Je laten overspoelen
De derde beweging lijkt je te overkomen. Bij de eerste schok is dat ook zo: het verdriet, de pijn of de woede overspoelt je, als een golf die je meesleept.

Maar hier heb ik het over de langduriger situatie, waarin de narigheid je leven overneemt. Het bepaalt je dag, je stemming, alles bekijk je door de bril van dit ene. Het vormt een sluier tussen jou en de ander, maakt je alleen en afgesloten, slachtoffer en machteloos.

De omgekeerde beweging: het aanzien van het zwart
De oude alchemisten hadden een wijsheid die mij ontroert. Ze zagen het zwart als het begin van een organisch proces van groei. Ze gingen de ontmoeting er mee aan, zagen het aan, namen aandachtig waar wat er gebeurde in de fase van het zwart: ze roken de rotting, keken niet weg bij het doodgaan van de materie. Ze lieten zich raken, maar tegelijkertijd lieten ze zich er niet door overnemen.

Het is hetzelfde als wat wij doen, wanneer we ons omdraaien naar de figuur die ons achtervolgt in onze nachtmerries en het aanzien. Wie of wat is dit? Wat wil het eigenlijk? Het is hetzelfde als wat wij doen, wanneer we zitten met het rotgevoel, en luisteren naar wat zich daarin allemaal ontvouwt, wanneer we afdalen in de lagen onder de oppervlakte.

Dat in ons dat wil negeren of fixen kan dit lezen en zeggen: ‘Ja zeg, ik ga er toch niet in zwelgen. Ik ga het me niet laten overnemen!’ Maar dat is dit niet. Hier blijf je erbij. Je bewustzijn blijft het centrum. Het aanzien is een actieve houding, maar zonder handeling. Wakker aanwezig, luisterend en voelend wat zich aandient.

Het nare gaat er niet door weg. Maar je gaat er een relatie mee aan. En daardoor kan het zich transformeren tot een licht, dat het duister omvat.

Deze overdenking is niet met trauma’s als uitgangspunt geschreven. Als het gaat over een traumatische gebeurtenis, of als je voelt dat dit aanzien in je eentje niet te doen is, overweeg dan hulp te zoeken.